Teatr Polski im. Arnolda Szyfmana

W 1909 roku ARNOLD SZYFMAN miał 27 lat, dyplom doktora filozofii, pustą kieszeń i jak się zdawało, niedorzeczny pomysł założenia wielkiego prywatnego teatru dramatycznego.

Atmosfera Warszawy nie sprzyjała temu przedsięwzięciu - teatry rządowe i filharmonia przynosiły straty i nikt nie wierzył, że ambitny teatr prywatny jest w stanie utrzymać się własnymi siłami. Powątpiewano też w zdolności organizacyjne młokosa "Schiffmanka". A jednak prace przygotowawcze i organizacyjne trwały jedynie dwa lata, zaś sam gmach postawiono i wyposażono w niecały rok, przy jednocześnie prowadzonych próbach do inauguracyjnej premiery. Wcześniej razem z architektem Czesławem Przybylskim Szyfman odbył podróż po Europie, aby przyjrzeć się nowoczesnym budynkom teatralnym.

Teatr Polski otwarto 29 stycznia 1913 roku "Irydionem" Zygmunta Krasińskiego. Arnold Szyfman nie składał wówczas programowych deklaracji. Podkreślał jednak, że będzie przeciwstawiał się polityce teatrów rządowych, zmusi je do rywalizacji artystycznej, obudzi ambicje i potrzebę rzetelnej zespołowej pracy, ożywi repertuar i odnowi zainteresowanie wielkim dramatem klasycznym.

Niełatwo było przełamać zwyczaje angażujących się do teatru pracowników, podobnie jak i przyzwyczajenia warszawskiej publiczności. Mimo to Teatr Polski zyskał wkrótce rangę pierwszej sceny w kraju.

Szyfman przywiązywał wielką wagę do kształtu artystycznego i niepowtarzalnego stylu przedstawień. W Teatrze Polskim powstała pierwsza profesjonalna pracownia scenograficzna pod kierownictwem malarzy - Karola Frycza i Wincentego Drabika. Do zespołu pozyskano najznakomitszych aktorów, ściąganych przez Szyfmana z całej Polski, m.in.: Sewerynę Broniszównę, Marię Dulębę, Marię Przybyłko-Potocką, Irenę Solską, Stanisławę Wysocką, Stefana Jaracza, Kazimierza Junoszę-Stępowskiego, Jerzego Leszczyńskiego, Juliusza Osterwę, Aleksandra Węgierkę, Józefa Węgrzyna czy Aleksandra Zelwerowicza. Z młodego przedwojennego pokolenia w pamięci widzów zapisali się m.in.: Nina Andrycz, Elżbieta Barszczewska, Irena Eichlerówna, Zofia Małynicz, Maria Modzelewska, Janina Romanówna, Jan Kreczmar, Józef Kondrat, Jan Kurnakowicz, Jacek Woszczerowicz czy Marian Wyrzykowski.

W okresie pierwszej wojny światowej jako poddany austriacki Arnold Szyfman został deportowany w głąb Rosji (październik 1914). Przebywał najpierw w Kijowie, a potem w Moskwie, gdzie często odwiedzał teatry, przede wszystkim Moskiewski Teatr Artystyczny. Spotykał się z Konstantym Stanisławskim. W 1916 roku zorganizował w Moskwie Teatr Polski. Wyreżyserował tam "Zemstę" Aleksandra Fredry, "Fantazego" i "Lillę Wenedę" Juliusza Słowackiego. Teatr działał jednak tylko przez rok. Później Szyfman współpracował z moskiewską wytwórnią filmową Biofilm i z Moskiewskim Teatrem Dramatycznym. Podczas jego nieobecności w Warszawie kierownikiem literackim zrzeszenia Teatru Polskiego był Bolesław Gorczyński (1915-1916), jednosezonową dyrekcję sprawował LUDWIK SOLSKI (1917-1918). Mimo ograniczeń ze strony władz rosyjskich, a następnie zajęcia Warszawy przez wojska niemieckie, braku wystarczających funduszy na gaże, co doprowadziło do odejścia kilku etatowych artystów, teatr nadal funkcjonował, grając sztuki reżyserowane przez współpracowników Szyfmana. On sam w sierpniu 1918 roku wrócił do Warszawy i na powrót objął dyrekcję Teatru Polskiego, przy którym otworzył także drugą scenę - Teatr Mały (1918-1939).

Teatr Polski w miarę możliwości starał się rozszerzać działalność społeczno-kulturalną. Ambicją Szyfmana było nie tylko stworzyć nowy teatr, ale i "ukształtować" nową publiczność. Teatr Polski wydawał programy do spektakli, ale też periodyki poświęcone zagadnieniom sztuki scenicznej i literatury dramatycznej. Przed spektaklami odbywały się odczyty prezentujące rozwój polskiej i europejskiej myśli teatralnej. Zgodnie z założeniami Szyfmana na scenie Polskiego wystawiano najważniejsze dramaty klasyki polskiej i obcej, a także najciekawsze pozycje współczesne. Szczególnym kultem darzono Szekspira i Shawa. Tu rozpoczynali swą pracę i dojrzewali wybitni inscenizatorzy i reżyserzy, jak Leon Schiller, Aleksander Węgierko, Edmund Wierciński, Karol Borowicz oraz Aleksander Zelwerowicz.

Przez dwie dekady Teatr Polski, wraz z Teatrem Małym, był prywatnym przedsiębiorstwem teatralnym. Ponad dwadzieścia pięć lat dyrektorem Teatru był jego założyciel ARNOLD SZYFMAN (z wyjątkiem lat wojennych 1915-1918). Od 1 października 1933 przedsiębiorstwo teatralne Teatr Polski przejął nowopowstały państwowy koncern pod nazwą Towarzystwo Krzewienia Kultury Teatralnej (TKKT), na którego czele stanął Arnold Szyfman. Przy doborze repertuaru artysta kierował się ambicjami, ale też intuicją, dobrze poznał zainteresowania publiczności, czuł "puls chwili bieżącej", zgłębiał również tajemnice powodzenia sztuk teatralnych. Nie pozwolił zepchnąć swoich scen jedynie do roli przedsiębiorstwa dochodowego, ale nieustannie stawiał im cele artystyczne i wychowawcze.

Od stycznia 2011 roku dyrektorem Naczelnym Teatru Polskiego jest ANDRZEJ SEWERYN, dyrektorem ds. administracyjno-ekonomicznych jest MAREK SZYJKO, dyrekcję artystyczną, w latach 2010-2016 sprawował JAROSŁAW GAJEWSKI. Od września 2017 roku dyrektorem artystycznym Teatru jest JANUSZ MAJCHEREK. Tworząc linię repertuarową Teatru dyrekcja stawia na ambitną klasykę w opracowaniu najlepszych światowej sławy reżyserów, m.in.: Jacquesa Lassalle’a („Szkoła żon”, „Król Lear”), Ivana Alexandre’a („Cyd”), Dana Jemmetta („Wieczór Trzech Króli”, „Burza”, „Szkoda, że jest nierządnicą”). Równie ważne są wystawienia polskiego dramatu: „Irydion” Krasińskiego w reż. Andrzeja Seweryna, „Wesele” i „Zemsta” w reżyserii Krzysztofa Jasińskiego, „Dożywocie” w reż. Filipa Bajona, „Mazepa” Słowackiego w reż. Piotra Tomaszuka, czy „Polacy” na podstawie tekstów Wyszyńskiego i Gombrowicza w reż. Gabriela Gietzky’ego. Szczególną cechą planów artystycznych Teatru są kontakty i współpraca z artystami zza wschodniej granicy: Lembitem Petersonem („Zwiastowanie”), Nikołajem Chalezinem i Natalią Kaladą („Czas kobiet”), Vladem Troickim („Ukraiński dekameron”) oraz tematyka społeczna Wschodu podjęta choćby w spektaklu „Niepokorni.ru” w reż. Michała Sieczkowskiego.

W Teatrze odbywają się ponadto stałe cykle: Salony poezji, Listy w Polskim, Teatr Polski Dzieciom, Goście Teatru Polskiego oraz przeglądy i festiwale teatralne. Premierom towarzyszą Fora dyskusyjne i spotkania z zaproszonymi gośćmi. Budynek Dużej Sceny wraz z garderobami i zapleczem przechodzi etapami gruntowne remonty, pozwalające na zachowanie pięknego, stuletniego wnętrza teatru.

29 stycznia 2013 roku, podczas jubileuszu 100-lecia, Teatr Polski w Warszawie przyjął oficjalnie imię swego założyciela Arnolda Szyfmana. W czasie stuletniej działalności Teatr Polski wystawił na swoich scenach 975 premier, z czego 606 na scenie przy ulicy Karasia.

29 stycznia 2017 roku Scenie Kameralnej Teatru Polskiego nadano imię Sławomira Mrożka.